Een film van Buddy Hermans

• Regisseur & producent – Buddy Hermans
• Research – Buddy Hermans, Ank Leeuw Marcar
• Samenstelling – Buddy Hermans, Ank Leeuw Marcar, Jan de Ruiter, Peter Verwey
• Camera – Jan de Ruiter
• Montage – Kees Zwart
• Muziek – “Henri’s jam-expo” Be Meiborg
• Technische realisatie – Zwart Audiovisual Lieveren
• Productie –  Stichting Beeldlijn
• Jaar 1990
• Financierders – Gemeente Groningen, Provincie Groningen, Stichting H.S. Kammingafonds, Gemeente Stadskanaal, Gemeente Hoogezand-Sappemeer, Gemeente Beerta, NV Nederlandse Gasunie, Avebe
• Lengte  – 50 min
• Taal – Nederlands
• Première – Huize Maas, Groningen
• Omroep/distributie – losse verkoop en bij exposities van Henri de Wolf

‘Hij kwam ondersteboven ter wereld en bleef de wereld ook altijd ondersteboven zien.’ Zo beschreef Sylvia de Wolf haar legendarische broer Henri. Deze ‘Groninger uit Azië’ werd in 1938 geboren op Java, Indonesië. In zijn vroege jeugd was hij ooggetuige van de verschrikkingen van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog die zich in zijn straat voltrok. Op negenjarige leeftijd vertrok hij met zijn familie naar Nederland, waar hij na een tijd in het voormalig joodse kamp Westerbork, naar Groningen kwam. Daar studeerde hij enige tijd aan de Academie Minerva waar hij zich toespitste op publiciteit en grafisch reclamewerk. Als kunstenaar werd hij beïnvloed door het werk van COBRA-leden als Corneille, Appel en Lucebert, wat ook terug te zien was in zijn vroege werk. Na een artistieke periode waarin elementen van de batik (Oosterse decoratieve wandkleedkunst) zijn terug te zien, begon hij zich toe te leggen op grafische kunst waarin hij politieke thema’s aansneed. De gebeurtenissen uit zijn jeugd vormen eveneens een belangrijk thema in zijn latere kunstwerken en kunnen gezien worden als aanleiding voor zijn politieke aspiraties. Na een tijd lid geweest te zijn van D’66, sloot hij zich aan bij de PSP en later bij de CPN, waar hij actievoerder was en veel drukwerk vervaardigde.

De Wolf was een artistieke duizendpoot wiens leven, qua impulsiviteit en diversiteit veel weg had van die andere grote liefde: de jazz. Hij was een graag geziene gast bij jamsessies, of hij nu zijn trompet onder de arm droeg of aan zijn lippen had staan. Waar Henri was, was activiteit en daar swingde het. Saxofonist en goede vriend Jenne Meinema beschreef hem in een interview als de personificatie van de jazz. ‘Henri bruiste van de ideeën en van de levenslust hij had een aanstekelijke gekte over zich. Als hij onder het publiek was wist je ook zeker dat het een goede avond werd. Hij was een groot inspirator, een animator, een katalysator, hij bracht allerlei dingen op gang: de afwerking liet wel eens afweten.’ Jazz behelsde voor De Wolf zelf een zeer breed potentieel. ‘Zo’n tik moet je in de kunst ook hebben en verdedigen, en uitbreiden. Misschien toch om leukere mensen meer moed te geven en nog meer leukere mensen uit hun schulp te krijgen.’ Het sterk associatieve element van de jazz kan gezien worden als een metafoor voor zijn impulsieve, dynamische en vluchtige manier van leven en is karakteristiek voor veel van zijn beeldende kunst.

Als ideeënman en organisator stond hij in 1959 aan de wieg van de oprichting van Groep NU en in 1981 de Stichting Forma Aktua, waarvan hij zelf de belangrijkste initiatiefnemer was. ‘Hij had honderd procent ideeën, daar moest hij de helft van schrappen omdat het niet uitvoerbaar was. Dat was een gezond ingrijpen ter eigenbescherming’, zo typeerde Jo van Dijk Henri’s creativiteit en manier van denken. Het grote aantal initiatieven, waarvan enkele uiteindelijk uitdraaiden op financiële fiasco’s, eisten mentaal en fysiek hun tol. Hierdoor kwam het voortbestaan van wat hij had opgebouwd, zowel professioneel als privé onder zware druk te staan. Waarschijnlijk als gevolg van zijn suikerziekte en zijn uitputtende werk- en leefstijl, overleed Henri de Wolf zeer onverwacht op nieuwjaarsdag 1986 op 47-jarige leeftijd.

In deze vierde en tevens eerste lange documentaire van Stichting Beeldlijn wordt aan de hand van een mozaïek van interviews een filmisch portret gemaakt van deze excentrieke kunstenaar, organisator, politiek activist en jazzfanaat. Regisseur Buddy Hermans verwerkte in deze film veel materiaal dat hij in de loop der jaren van zijn goede vriend Henri geschoten had. Hiernaast is er geput uit vele foto´s en brieven, gecombineerd met een reeks interviews met mensen die hem persoonlijk hebben gekend. Aan het woord komen onder andere: kunsthistoricus Henk van Os, de politici Teun Jan Zanen en Fré Meis en de kunstenaars Belcampo, Jan Loman, Ruloff Manuputty, Harm van Weerden en Jean-Paul Franssens. De film is hierdoor naast een portret van Wolf ook een portret van een tijd. Hermans zei in een interview over deze film: ‘In eerste instantie hadden we maar iets van een half uur tot drie kwartier in gedachten (…), maar dit begint zo langzamerhand een zelfstandig project te worden. Al die jongens en meisjes die er in voorkomen vertellen ook iets over zichzelf. Je krijgt heel veel informatie over die tijd. En zolang het blijft boeien vind ik het goed.’ (Dagblad van het Noorden 1989)

De rode draad in de film is een elf kantjes tellende brief aan zijn goede vriendin en kunsthistorica Ank Leeuw-Marcar, waarin Henri terugblikt op zijn turbulente leven, zowel op artistiek als persoonlijk vlak. Ook geeft het een goed beeld van de tijdsgeest van de jaren zestig. ‘In een expositie in 1965 liet ik schilderijen zien die er niet zozeer als mooi uit zagen, maar waar het om ging hoe dik de verf erop geschilderd kon worden: een schrik voor mijn fans. Provo was in opgang, neodadaïstische happenings als psycho’tik en de gefingeerde a-groepexpositie van zogenaamde Belgen, acties, Vietnamstakingen van strokarton arbeiders, etcetera. Ik was wars van de geïsoleerdheid van de institutionele kunst, ook die van zogenaamde avant-garde eigentijdse,en ver weg stond het van de strijd met de mensen. (…).’

Bron: Aasman,  Susan en Youri Sepp, Het Geziene Werk, Beeldlijn, 25 jaar documentaire film in Noord-Nederland, Groningen, 2011.