Een film van Hans Peerbolte, Lejo Siepe, Anton Tiktak

• Samenstelling en Regie – Hans Peerbolte, Lejo Siepe
• Producent – Peter Verwij
• Scenario – Wil Schackmann, Hans Peerbolte
• Adviezen – Buddy Hermans
• Research – Wil Schackmann, Lejo Siepe, Peter Verweij, Gerrit Voerman
• Camera – Willem van der Linde, Anton Tiktak, Jan Oostersijk
• Geluid – Geert Gritter, Jan Schoen
• Montage – Ruud Tiktak
• Technische faciliteiten – Tiktak Multimedia
• Muziek – Willem Breuker
• Productie – Stichting Beeldlijn in coproductie met TV Noord, Documentatiecentrum Politieke Partijen en Beeldnet.
• Copyright – Stichting Beeldlijn
• Jaar 2002
• Financierders – Provincie Groningen, Gemeente Groningen, Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties, Prins Bernhard Cultuurfons Groningen, Kammingafonds, VSB Fonds, RTV Noord, Stichting Beeldlijn, Beeldnet
• Lengte  – 45 min
• Omroep/distributie – Holland Doc, Podium TV

Frederik (Fré) Meis (1921-1992) kan met recht gelden als één van de belangrijkste vertegenwoordigers van het communisme in de provincie Groningen (en Nederland) van de vorige eeuw. Hij groeide op in Oude Pekela, in een groot arbeidersgezin als vierde van acht kinderen. Hoewel Fré goed kon leren, stonden de financiële omstandigheden van de familie Meis het niet toe om hem te laten studeren. Na de lagere school zou hij tot aan de Tweede Wereldoorlog verschillend werk doen. Zo werkte hij als landbouwer, als sjouwer in een steenfabriek en als schepenlosser. Vooral het lossen van schepen was een confrontatie met de erbarmelijke arbeidsomstandigheden van die tijd: ‘Ik heb het overleefd, laat ik het zo zeggen’, zou hij hierover opmerken. De ervaringen met dit harde bestaan zou de kiem leggen voor zijn latere politieke carrière.

Na de bevrijding sloot Meis zich aan bij de Communistische Partij Nederland (CPN) en vervulde hij naast het partijwerk vele bestuurlijke nevenfuncties. Als lid van de aan de CPN verbonden Eenheidsvakcentrale (EVC) zou hij als vakbondsman zijn grootste successen boeken. Hij organiseerde vele stakingen en demonstraties om loonachterstanden in te halen en dreigende bedrijfssluitingen tegen te gaan. Naast de stakingen in de havens van Amsterdam en Rotterdam werden die in de strokartonfabrieken in Oost-Groningen breed uitgemeten in de landelijke media. Dat bezorgde de CPN bij de provinciale statenverkiezingen in 1970 een monsterzege. Men sprak in dit licht van het ‘Fré Meis-effect’.

Een jaar later zou Meis zich als Tweede Kamerlid inzetten om de economische achterstelling van de provincie Groningen weg te werken. Het communisme zou in de loop van de Koude Oorlog echter steeds meer aan populariteit inboeten. Dit leidde in 1990 uiteindelijk tot opname van de CPN in de nieuwe partij GroenLinks. Na een jaar als lijstduwer voor deze partij, besloot Meis de politiek vaarwel te zeggen. Hij overleed één jaar na de voor hem zo schokkende ontbinding van zijn zo geliefde partij.

WOORDEN VAN BETON schetst een beeld van de communistische kolos Fré Meis aan de hand van personen die hem van dichtbij meemaakten als politieke bondgenoot, tegenstander of als familielid. Zo komt zus Betje Wiekens-Meis aan het woord over hun jeugd in Oude Pekela en zijn groeiende politieke bevlogenheid. Oud strokartonarbeider Arend Luppens wijdt uit over de moeizame verbeteringen die in de strokartonindustrie plaatsvonden en voormalig vakbondsbestuurder Teun Jan Zanen vertelt over het zelfbewustzijn dat Meis aan Groningen teruggaf. Uit deze verhalen ontstaat het beeld van een zeer geëngageerd, sociaal bewogen en strijdbaar politicus die opkwam voor de gewone man.

Een ietwat kritischer geluid ten aanzien van zijn verdiensten en de CPN komt van publicist en oud CPN-lid Ger Verrips: ‘Ze waren begonnen na de oorlog hun oorlogsverleden te overdrijven en veel heroïscher voor te stellen dan het in werkelijkheid was. Belangrijke successen op sociaal gebied heeft de CPN in Nederland nooit geboekt (…) hun rol in de oorlog heeft mythische proporties gekregen.’ Aan het einde vat Verrips Meis’ verdiensten treffend samen: ‘Hij was niet zo sterk in machtsspelletjes en intriges, hij was geen gestudeerd man, maar had wel allerlei functies. Zijn sterke kant was dat hij simpel en direct kon zijn, dat konden anderen juist niet.’

Deze interviews worden afgewisseld en rijkelijk geïllustreerd met behulp van archiefmateriaal. Wij zien Meis zelf tijdens zijn vele publieke optredens waarin hij stakingen leidde en vooral afgaf op politiek Den Haag. Oude beelden van strokartonfabrieken en de puinhopen aan het einde de oorlog worden afgewisseld met familiefoto’s waaruit de context ontstaat waarbinnen Meis leefde. En passant zien wij ook de totstandkoming van het borstbeeld dat kunstenares Christine Chiffrun van Meis maakte.

Bron: Aasman,  Susan en Youri Sepp, Het Geziene Werk, Beeldlijn, 25 jaar documentaire film in Noord-Nederland, Groningen, 2011.